Рашид Габдулхаков: «Маалыматтарды талдоо - дүйнөнү түшүнүүгө ачкыч»
Редакция IDEA
Нидерландынын Гронинген университетинин Медиа жана журналистика изилдөө борборунун маалымат аналитиги жана окутуучусу, профессор Рашид Габдулхаков маалыматтарды талдоонун зарылдыгын жана анын коомго тийгизген таасири тууралуу ой бөлүштү.
Рашид анын академиялык жолунда көп жылдар бою университетте профессор болгон атасы шыктандырганын айтат. Ал билим өндүрүүнүн жолу дагы да эле көп аспектилери боюнча колониалдык, патриархалдык жана класстык экенин түшүнүп, академияны деколонизациялоого салым кошууну көздөйт.
Профессор Габдулхаковду көптөгөн университеттер жана академиялык коомчулуктар башка региондордон келген идеяларга жана ыкмаларга өтө көп таянып жатканы тынчсыздандырат. Бул башка маданияттардагы маанилүү идеяларды же билимдерди көз жаздымда калтырып же баалабай коюуга алып келиши мүмкүн.
Рашид өзүнүн изилдөөсүндө терең маанини жана коомго тийгизген таасирди ачуу үчүн кодтолгон маалыматты камтыган сапаттуу маалымат талдоону колдонот. Бул ыкма, анын пикири боюнча, нюанстар менен таанышууга жана маалыматтар коомго кандай таасир эте аларын түшүнүүгө мүмкүндүк берет.
«Маалымат - бул информация жана чечимдер информацияга таянып гана кабыл алынышы керек», - дейт Рашид.
Маалыматтарды талдоо коомдук турмуштун ар кандай тармактарына таасирин тийгизет, бул маалыматтарды талдоо социалдык программалардын натыйжалуулугун жогорулатууга, ошондой эле мамлекеттик түзүмдөрдүн ачыктыгын жогорулатууга жардам берет. Бирок Рашид маалыматтар менен иштөөгө байланыштуу тобокелдиктерди эскертет.
«Келечекти алдын ала айтуу мүмкүн эмес. Мүмкүн болгон нерсе - өткөн окуялардан сабак алып, ар кандай сценарийлерди түзүү».
Рашид сапаттык изилдөөлөргө басым жасайт, анын пикири боюнча, ал азыр жаңы көтөрүлүштү баштан кечирүүдө. Бул Борбордук Азиядагы маанилүү кейс изилдөөлөрдүн толкунунан, Рашид өзү жана башка изилдөөчүлөр ар кандай ыкмаларды колдонуп Орусиянын Украинага каршы кеңири масштабдуу согушунун фонунда пропаганда жана Орусиянын таасирин изилдөөлөрүнөн байкалып турат.
Бул, айрыкча, социалдык жана саясий маселелердин контекстинде реалдуу дүйнөгө маалыматтарды талдоону колдонуунун маанилүүлүгүн көрсөтөт. Рашид үчүн маалыматтар бул жөн гана сандар же статистика эмес, бул сапаттык талдоо аркылуу ишке ашырыла турган жана түшүнө турган терең жеке окуялар жана тажрыйбалар.
«Сапаттык талдоодо биз маалыматтардан жыйынтык чыгарууга мүмкүндүк берген коддоонууну колдонобуз... Мисалы, мен 1000 жаңылык постторун же социалдык тармактардагы комментарийлерди чогулта алам, мен негизинен ал жерде эмне болуп жатканын түшүнүшүм керек. Бул үчүн, Адегенде маалыматтарды тыгыз талдап, бардык байкоолорду белгилеп, андан кийин аларды кыскартууга аракет кылышым керек».
Жыйынтыгында профессор Рашид Габдулхаков маалыматтарды талдоо жөн эле илимий процесс эмес, бул коомду жана бизди курчап турган дүйнөнү жакшыраак түшүнүүгө мүмкүндүк берүүчү изилдөө экенин баса белгиледи. «Изилдөө - бул билимди өндүрүүнүн маанилүү бөлүгү, окутуунун да» дейт ал. Дата илимпоздору туш болгон татаалдыктарга жана кыйынчылыктарга карабастан, Габдулхаковдун иши дүйнө жөнүндөгү билимибизди жана түшүнүгүбүздү кеңейтүү үчүн маалыматтарды анализдөөнүн шыктандыруучу мисалы болуп саналат.
Маалыматтар бизди ар тараптан курчап турган дүйнөдө, аны «таңдоого» жөндөмдүү болуу барган сайын маанилүү болуп баратат. Аба ырайынын божомолун түшүнүүдөн баштап, коррупциялык схемалардын бетин ачууга чейин маалыматтар менен иштөө жөндөмү сиздин эң күчтүү куралыңыз болушу мүмкүн.
Ошондуктан биз «Маалыматтарды кантип колго алуу керек?» курсунан өтүүнү сунуштайбыз. Бул курс сизге маалыматтардын сыйкырдуу дүйнөсүнө сүңгүп кирүүгө, аны кантип туура чечмелөө жана аны маалыматтык жана адвокаттык кампанияларыңызда колдонууну үйрөнүүгө мүмкүндүк берет.
Курс IDEA CA тарабынан @ukinkyrgyzstan каржылык колдоосу менен @actedcentralasia жана @worldbank кызматташуусунда иштелип жаткан “Экономикалык өнүгүү үчүн эффективдүү башкаруу” программасынын алкагында түзүлгөн.