

Коркунучтуу маалыматтын түрлөрү


Бул сөздөрдүн маанилери өз ара окшошуп кеткендиктен, кайсы бирин кандай учурда колдонорду билбей калабыз. Бул түшүнүктөрдү бири-биринен айырмалап билүү үчүн аларды мисалдар менен карап чыгалы.
ФЕЙКНЬЮС
Болбогон фактыларга негизделген жана толугу менен өзгөртүлгөн жалган жаңылык. Фейкньюс окурманды адаштырып, коомдук пикирге таасир этүү үчүн, ошондой эле маанилүү процесстерден алаксытуу жана трафикти жогорулатуу үчүн атайын түзүлөт. Фейкти расмий өкүлдөр, ошондой эле ММК (массалык маалымат каражаттары) да чыгара алышат.
ДЕЗИНФОРМАЦИЯ
Дезинформациянын фейкньюстан айырмасы – дезинформация тараткан адамдын ниеттери көп учурда саясий, коммерциялык же дагы башка кызыкчылыктар менен байланышы жок. Дезинформация шашылыш фактчектин (фактыларды текшерүү) натыйжасында же анын таптакыр эле болбогондугунан келип чыгат. Көп учурда дезинформатор жалган маалыматтын булагына таянат, башкача айтканда, бул атайын жасалбаган калп.
Бирок, дезинформация дайыма эле фейкке таяна бербейт. Айрым учурларда маалыматтын кээ бир элементтери гана жалган болушу мүмкүн.
МАНИПУЛЯЦИЯ
Жалган жаңылыктарды да, чыныгы фактыларды да колдонуу менен аудиторияны атайын адаштыруу. Манипуляциянын куралдары жана ыкмалары өтө көп, алардын ичинен кеңири таралгандары:
• фрейминг (өзүңө пайда алып келе турган багытта басым жасап информацияны берүү);
• инфочуу (өтө маанилүү эмес көйгөйдөн чоң көйгөй жаратуу, б.а. гиперболизация).
Мазмуну боюнча, манипуляция өз ичине дезинформацияны да, фейкти да камтыйт. Бирок манипуляторлор колдонгон ыкмалардын ар түрдүүлүгү жана көптүгүнөн аны коркунучтуу информациянын өзгөчө түрүнө киргизсе болот.
Мына, бул сөздөр менен дагы жакшы таанышып алдык, эми аларды массалык маалымат каражаттарында же социалдык тармактарда кездештиргенде, түшүнүүдө кыйынчылык болбойт.